تکلیف مهریه درفرض انحلال نکاح چیست؟

مهریه یکی از حقوق مسلم و قطعی زنان به شمار می آید. اما همیشه همان میزانی که به هنگام عقد، به عنوان مهریه مورد توافق طرفین قرارگرفته است؛ به زوجه تعلق نمی گیرد. گاهی نیز به موجب قانون یا توافق بین زن و شوهر، خانم موظف است نصف یا حتی همه مهریه ای را که در کمال محبت و مهرورزی، به وی تقدیم شده است؛ به همسر خود بازگرداند. گاهی نیز ممکن است هیچ مهریه ای به زن تعلق نگیرد. گروه تخصصی وکیل خانواده قصد دارد در این مقاله، شما را با جزئیات همه این فروض آشنا نماید؛ تا چنانچه به هر دلیلی قصد جدایی از شریک زندگی خود را دارید؛ با آگاهی و اطلاع کافی از حق مطالبه مهریه، اقدامات موردنظرتان را انجام دهید.

مهریه چیست؟

مهریه، عبارت است از پول یا مالی معین، که به مناسبت جاری شدن صیغه ازدواج؛ به زن تعلق یافته؛ و درصورت مطالبه توسط وی، مرد موظف به پرداخت آن است. معمولاً به هنگام ازدواج، میزان مهریه بین طرفین مورد توافق  قرار می گیرد. مهریه با نفقه، که مربوط به مخارج و هزینه های زندگی زوجه است؛ تفاوت دارد.

وضعیت  مطالبه مهریه درصورت فسخ نکاح دائم

فسخ نکاح یکی از روش های خاتمه دادن به زندگی مشترک است. گاهی اوقات یکی از عیوب مربوط به زن یا شوهر، که در قانون نیز بیان شده؛ به طرف مقابل این حق را می دهد؛ تا بتواند به صورت یکطرفه، به اعتبار ازدواج پایان بخشد. گاهی نیز تدلیس و نیرنگی که یکی از آن دو به کاربرده؛ و بر اساس همین تدلیس و فریب، طرف مقابل را به ازدواج با خود، راغب و تشویق نموده؛ برای شخصی که اغفال شده؛ حق فسخ نکاح را ایجاد می کند. و … . در برخی از این فروض، حق مطالبه مهریه توسط زوجه منتفی است؛ که مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

مهریه زن، باتوجه به اینکه فسخ نکاح، قبل و یا بعد از نزدیکی صورت پذیرفته: متفاوت است. اگر فسخ نکاح پیش از اولین آمیزش رخ دهد؛ دراینصورت زوجه هیچ حقی نسبت به مهریه ای که توافق شده بود؛ ندارد. و اگر مهریه را گرفته باشد؛ باید آن را به شوهر بازگرداند. اما اگر فسخ، پس از اولین نزدیکی اتفاق بیفتد؛ زن سزاوار همه مهریه است. پس درصورت فسخ نکاح، زن در همه موارد حق مطالبه مهریه را ندارد.

فسخ نکاح به علت عنن

اگر علت فسخ نکاح، عنن، یعنی همان ناتوانی مرد در آمیزش با همسر خود و بارور نمودن او باشد؛ و به همین دلیل، هیچ گاه بین آن دو، نزدیکی رخ ندهد؛ دراینصورت نیمی از مهریه توافق شده، به زن تعلق می گیرد. و زن حق مطالبه مهریه به صورت کامل را ندارد.

اگر به هنگام عقد، هیچ مهریه ای برای زن تعیین نشده باشد؛ و نکاح فسخ شود؛ و نزدیکی نیز بین آن دو واقع شده باشد؛ دراینصورت زن سزاوار مهرالمثل است. یعنی مبلغی که باتوجه به شأن و منزلت خانوادگی و اجتماعی او، وضعیت مالی و …، به عنوان مهریه تعیین می شود. در این فرض نیز نمی توان حق مطالبه مهریه را از زوجه سلب نمود.

اما اگر نکاح، براساس تدلیس زن و فریب دادن شوهر توسط وی، صورت پذیرفته باشد؛ و مرد نیز پس از آگاهی نسبت به نیرنگ همسر خود، عقد را فسخ کند؛ دراینصورت چه بین آنان آمیزش صورت پذیرفته؛ و چه صورت نپذیرفته باشد؛‌ هیچ مهریه ای به زن تعلق نمی گیرد. و درواقع وی با این کار خود، حق مطالبه مهریه را از خویشتن سلب نموده است.

وضعیت مطالبه مهریه درصورت فسخ نکاح موقت

احکام و مقررات یادشده درمورد فسخ نکاح دائم، دررابطه با ازدواج موقت نیز جاری است. با این تفاوت که اگر به هنگام اجرای صیغه نکاح موقت، طرفین مهریه را تعیین نکرده باشند؛ عقد باطل است؛ و دیگر کار به فسخ نکاح نمی کشد. و دراینصورت زن نیز، حق مطالبه مهریه را از دست می دهد.

وضعیت مطالبه مهریه درصورت بطلان نکاح

گاهی اوقات زن و مردی، با تصور اینکه نکاح میان آنان، هیچگونه منع شرعی و قانونی ندارد؛ با هم ازدواج می کند. گاهی نیز یکی از آن دو، و یا هر دو آنان، با آگاهی کامل از بطلان نکاح، تن به جاری شدن صیغه عقد می کنند. مثل موردی که مردی با زن شوهردار، خواهر رضاعی خود، و یا زنی که در گذشته، همسر پدرش بوده؛ ازدواج کند.

در همه فرض های بالا، نکاح باطل بوده؛ و هیچگاه نمی توان آن دو را، زن و شوهر نامید.

اما تکلیف مطالبه مهریه، در فرض بطلان نکاح چیست؟ اگر به هنگام آگاهی زن و شوهر از باطل بودن عقد ازدواج، هنوز بین آنان آمیزش رخ نداده باشد؛ دراینصورت زوجه حق مطالبه مهریه ندارد. ولی اگر بین آنان نزدیکی صورت پذیرفته باشد؛ زن سزاوار مهریه خود است.

و اگر آنان هنوز، درمورد میزان مهریه توافق نکرده باشند؛ برای زن مهرالمثل تعیین می گردد. که درمورد مهرالمثل، قبلاً توضیح داده ایم.

اما اگر زن، از ابتدا می دانسته که ازدواج او با مرد موردنظرش باطل است؛ ولی تن به جاری شدن صیغه عقد داده باشد؛ حتی اگر با آن نزدیکی هم نموده باشد؛ هرگز حق مطالبه مهریه ندارد.

احکام و مقررات مهریه در فرض بطلان نکاح، در هر دو نوع ازدواج دائم و موقت جاری است.

وضعیت مهریه درصورت طلاق زوجه

همه ما با مفهوم طلاق آشنا هستیم. به طور خلاصه، طلاق روشی است برای خاتمه دادن به اعتبار ازدواج، از طریق اجرای مراسمی خاص.

درصورت وقوع طلاق، به زن مهریه تعلق می گیرد.

اگر طلاق، قبل از اولین آمیزش بین زن و شوهر رخ دهد؛ زوجه فقط سزاوار نیمی از مهریه است. و اگر همه آن را گرفته است؛ باید نصف مهریه را به شوهرش بازگرداند. اما اگر مرد، پس از نزدیکی با همسر خود، او را مطلقه نماید؛ دراینصورت همه مهریه توافق شده، به خانم تعلق می گیرد.

اگر تا زمان طلاق، بین زوجین هیچ مهریه ای مورد توافق قرارنگرفته باشد؛ درصورت وقوع نزدیکی بین آنان، زن مستحق مهرالمثل است؛ که قبلاً توضیح داده شد. اما در فرض عدم آمیزش بین آنان، برای زوجه مهرالمتعه تعیین می شود. برعکس مهرالمثل که باتوجه به جایگاه و منزلت و شئونات زن، مشخص می شد، در محاسبه مهرالمتعه، وضعیت و توانایی مرد شرط است.

در طلاق های خلع و مبارات، که قطعاً کراهت زن از شوهرش، نقش اساسی در وقوع طلاق را ایفا می کند؛ ممکن است زن به ازای رهاشدن خود از آن زندگی ناخوشایند و غیرقابل تحمل، از تمام و یا بخشی از مهریه خود، صرف نظر کند. و یا اگر مهریه اش را دریافت نموده است؛ به همسرش بازگرداند.

در ازدواج موقت، طلاق جاری نمی شود. پس مقررات مهریه در فرض طلاق زوجه، فقط مخصوص ازدواج دائمی است.

وضعیت مهریه درصورت وفات هر یک از زوجین

اگر به هنگام عقد، زن و شوهر درمورد مهریه به توافق رسیده باشند؛ و سپس یکی از آن دو بمیرد؛ درصورت وقوع آمیزش بین آن دو، زن سزاوار همه مهریه است؛ که درصورت وفات او، به ورثه قانونی اش تعلق می یابد. و در فرض عدم نزدیکی میان آنان، فقط نیمی از مهریه به زوجه تعلق می گیرد. این حکم درمورد ازدواج موقت هم جاری است. ولی حق مطالبه مهریه توسط زوجه، به طور کامل از بین نمی رود.

اما اگر به هنگام ازدواج و بعد از آن، هیچ مهریه ای میان زن و شوهر تعیین نشده باشد؛ و سپس یکی از آن دو بمیرد؛ درصورت وقوع نزدیکی بین آنان، زن مستحق مهرالمثل است. و در فرض عدم آمیزش، هیچ مهریه ای به زوجه تعلق نمی یابد. این احکام و مقررات، نسبت به ازدواج موقت جاری نیست. زیرا در نکاح موقت، اگر در زمان خواندن صیغه عقد، مهریه تعیین نشود؛ نکاح باطل است.

درضمن ممکن است خود شوهر نیز به عنوان وارث، از مهریه همسرش ارث ببرد.

وضعیت مهریه درصورت انحلال نکاح موقت

نکاح موقت، ممکن است با فسخ، بطلان، وفات یکی از زوجین و انقضا یا بذل مدت، پایان یابد. دررابطه با فسخ و بطلان و پایان این عقد با مرگ زن یا شوهر، قبلاً توضیح داده ایم. اکنون می خواهیم به بررسی مطالبه مهریه توسط خانم، درصورت انقضا یا بذل مدت توسط همسرش بپردازیم.

درصورت انقضای مدت نکاح موقت، چه بین طرفین، آمیزش صورت گرفته؛ و چه نگرفته باشد؛ دراینصورت همه مهریه به زن تعلق می گیرد.

اگر شوهر باقیمانده مدت را بذل کند؛ یعنی پیش از پایان یافتن مهلت نکاح، بخواهد به اعتبار آن برای همیشه پایان دهد؛ دراینصورت اگر بین آنان نزدیکی رخ داده باشد؛ زن سزاوار کل مهریه است. درغیراینصورت فقط نیمی از مهریه، به او تعلق می یابد. یعنی حق مطالبه مهریه توسط زوجه، به طور کامل از بین نمی رود.

توجه داشته باشید که اگر به هنگام جاری شدن صیغه ازدواج موقت، زن و مرد نسبت به مطالبه مهریه و یا میزان آن، توافق نکرده باشند؛ عقد باطل است. و دررابطه با مطالبه مهریه نیز، باید به احکام و مقررات مهریه در فرض بطلان نکاح، مراجعه نمود.

مدارک و منضمات موردنیاز برای مطالبه مهریه

مدارک و منضمات موردنیاز برای مطالبه مهریه عبارتند از:

۱- تصویر مصدق سند ازدواج

۲- به همراه داشتن کارت ملی جهت احراز هویت

۳- به همراه داشتن کارت عابربانک جهت پرداخت هزینه دادرسی

اگر شما نیز، به دلیل خودداری همسرتان از پرداخت مهریه، متضرر شده اید؛ گروه تخصصی وکیل خانواده می تواند راهنمایی ها و اطلاعات مفید و سودمندی را درمورد مطالبه مهریه، در اختیارتان قراردهد. با ما تماس بگیرید.